Integrale hulp is passende en samenhangende hulp voor het gezin, waarbij professionals met verschillende expertises samenwerken. Het bieden van integrale hulp is essentieel voor gezinnen met meervoudige en langdurige problematiek. De problematiek van deze gezinnen bevindt zich namelijk op verschillende levensdomeinen en bij verschillende gezinsleden, en overstijgt daarmee de deskundigheid van één professional of organisatie. Dit vraagt om samenhang in de hulpverlening en samenwerking tussen betrokken professionals. Maar het bieden van integrale hulp vanuit verschillende (specialistische) zorgorganisaties gaat niet vanzelf. Gezinnen met meervoudige en langdurige problematiek worden nog onvoldoende ondersteund en vallen vaak tussen wal en schip. Als reactie daarop zijn door het hele land integraal specialistische teams opgericht, teams waarin verschillende specialistische aanbieders samenwerken aan een integraal hulpaanbod dichterbij huis. In het onderzoeksproject ‘De specialist dichterbij?!’ namen we de integraal specialistische werkwijze van deze teams onder de loep, en zochten we naar elementen die bijdragen aan een verbeterde integrale specialistische werkwijze voor gezinnen.
Het project
In ‘De specialist dichterbij?’ onderzochten we samen met vijf integraal specialistische initiatieven (uit Katwijk, Alphen aan den Rijn, de regio Haaglanden en Midden Holland) werkzame en belemmerende elementen van een integraal specialistische werkwijze. Door de vijf lokale initiatieven met elkaar te verbinden en vanuit verschillende perspectieven te onderzoeken, hebben we inzicht gekregen in wat werkt en wat minder goed werkt in een integraal specialistische werkwijze. Het onderzoek voerden we samen met vertegenwoordigers uit beleid, onderzoek, onderwijs, professionals en gezinnen uit, en in samenwerking met de Academische Werkplaatsen Risicojeugd en de regionale Kenniswerkplaats SAMEN.
Doelen
De centrale doelstelling van het project was: het versterken van de kwaliteit van een integraal specialistische werkwijze voor professionals, zodat zij gezinnen met ernstige en langdurige problematiek beter kunnen ondersteunen.
Om de centrale doelstelling te bereiken werkten we in dit project met de volgende deeldoelen:
- Kennis verzamelen: vergroten, verdiepen en duiden van kennis over werkzame- en belemmerende elementen van een lokale integrale specialistische werkwijze en eventuele verschillen tussen de regio’s.
- Van en met elkaar leren door in leersessies met vertegenwoordigers uit de deelnemende regio’s de opgedane kennis uit te wisselen en hierop te reflecteren.
- Ontwikkelen en delen van een werkwijzebeschrijving op basis van werkzame en belemmerende elementen van een integrale specialistische werkwijze voor (toekomstige) professionals, met aandacht voor lokale verschillen en diverse perspectieven.
Doelgroep
We richtten ons in dit onderzoek op de professional die in integraal specialistische teams met de gezinnen met meervoudige en langdurige problematiek werkt. Het gaat bijvoorbeeld om kinderen, jongeren en hun gezin met een combinatie van ernstige psychische- en gedragsproblemen, een onveilige thuissituatie en financiële problemen. Om vanuit verschillende perspectieven zicht te krijgen op de werkwijze van professionals in deze teams, spraken we met professionals, gezinnen, managers en beleidsmakers.
Methode
Kwalitatief actieonderzoek. We observeerden de casuïstiekbespreking van de teams, voerden verdiepende interviews met professionals, gezinnen, managers van praktijkorganisaties en beleidsmakers, en organiseerden vier leersessies waarin vertegenwoordigers reflecteerden op de tussentijdse resultaten. Daarnaast brachten we de doelgroep en kenmerken van de verschillende teams in kaart vanuit bestaande data die de teams zelf verzamelden.
Resultaten
In dit project verkregen we inzicht in werkzame en belemmerende elementen van integraal specialistisch werken en stimuleerden we kennisuitwisseling tussen regio’s waardoor zij van- en met elkaar leren. Het volgen van de vijf integraal specialistische initiatieven heeft ons veel inzicht gegeven in een integraal specialistische werkwijze, zoals de doelgroep, doelen en kernelementen van een integraal specialistische werkwijze.
Daarnaast vonden we dat voor het ontwikkelen en implementeren van een integraal specialistische werkwijze is partnerschap tussen verschillende niveaus essentieel: niveau van het gezin, van de professionals, de organisaties en gemeenten. Dit vraagt om het opbouwen van (1) partnerschap tussen gezinnen en professionals, (2) tussen de professionals van het integraal specialistisch initiatief onderling en (3) met het zorgnetwerk, maar ook door de niveaus heen (4) tussen gemeenten, organisaties, professionals en gezinnen. We hebben inzicht gekregen in de werkzame elementen t.b.v. het opbouwen van partnerschap op de verschillende niveaus.
De bevindingen van dit project zijn terug te lezen in de werkwijzebeschrijving (zie bijlagen).
